| Студентам |
Жас мамандар мен философия докторларының (PhD) жұмысты өтеу міндеті
Қазақстан заңнамасына сәйкес, мемлекеттік бюджет есебінен білім алған азаматтар грантты белгілі бір уақыт ішінде өтеуге міндетті. Бакалавриат, магистратура және докторантура студенттеріне қатысты осы талаптардың ерекшеліктері төменде баяндалған.
«Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 47-бабының 17-тармағына (бұдан әрі — Заң) және Маманды жұмысқа жіберу, бюджет қаражаты есебінен шеккен шығыстарды өтеу, өз бетімен жұмысқа орналасу құқығын беру, мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде білім алған Қазақстан Республикасының азаматтарын жұмыспен өтеу жөніндегі міндетінен босату немесе олардың міндетін тоқтату қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің м.а. 2023 жылғы 11 тамыздағы № 403 бұйрығына сәйкес (бұдан әрі – Қағида), ЖЖОКБҰ-ны бітіргеннен кейін Дербес бөлу жөніндегі комиссияның жолдамасымен кемінде үш жыл/екі («Серпін») жыл немесе оқыған уақытқа мөлшерлес жұмысты өтеледі;
Заңның 47-бабының 17-4 тармағындағы және де Қағидалардың 37-тармағындағы нормаларға сәйкес немесе оқутымен байланысты бюджет қаражаты есебінен жұмсалған шығыстарды білім беру саласындағы уәкілетті органның операторы («Қаржы орталығы» АҚ) арқылы бюджетке өтеуге міндеттеледі;
Жұмыс орны өзгерсе немесе бөлу орнына келмесе, өз бетінше жұмысқа орналасуға немесе халықты жұмыспен қамту орталығында жұмыс іздеуші ретінде тіркелуге және соған сәйкес растайтын құжаттарды қоса бере отырып, 10 (он) күнтізбелік күн ішінде «Қаржы орталығы» АҚ-на хабар беруге міндеттеледі;
2017 жылдан бастап мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша педагогикалық және медициналық оқу бағдарламаларынан басқа мамандықтарда білім алған түлектер мемлекеттік немесе жеке меншік ұйымдарында, меншік нысанына қарамастан, кез келген ұйымдарда жұмыс істей алады. Бұл бакалавриат және магистратураның барлық мамандықтарына қатысты.
Қазақстан Республикасының азаматтары жоғары білім беру ұйымдарын аяқтағаннан кейін мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша фактілік оқу уақытына пропорционалды түрде грантты осы тармақта көзделген мерзім ішінде келесі жағдайларда өтейді:
- Ақылы негіздегі оқудан мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқуға ауысқан (2012 жылдан бастап оқуға түскен және қазіргі уақытта жұмысты өтеп жүргендерге, яғни өзгерісер қолданысқа енгізілгенге дейін туындаған қатынастарға қолданылады);
- Мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқудан ақылы негіздегі оқуға ауысқан;
- Ағымдағы немесе келесі оқу жылы ішінде кейіннен қайта қабылдану шартымен жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымынан шығарылған жағдайларда осы тармақта көзделген мерзім шегінде мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша іс жүзінде оқу уақыынды мөлшерлес жұмыспен өтейді.
Жұмыспен өтеу мерзімін анықтау формуласына сәйкес бюджет қаражаты есебінен кеткен шағыстарды іс жүзінде жұмыспен өтелген кезеңге мөлшерлес өтеу көзделген.
Соразмерлі гранттың еңбек өтілімі мен шығындарын есептеу формуласы
Егер студент грант бойынша толық емес мерзімде оқыған болса, оның еңбек өтілімі келесі формула бойынша есептеледі:
T = y/х*z
Бұл жерде:
T – айлармен есептелген грант өтеу мерзімі, күндерге бөлмей (бұл ретте үлкен сомаға қарай жинақталады);
y – айлармен есептелген мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде нақты оқу мерзімі, күндерге бөлмей (бұл ретте үлкен сомаға қарай жинақталады);
x – айларда көрсетілген ЖЖОКБҰ-да оқудың жалпы мерзімі (бұл ретте үлкен сомаға қарай жинақталады);
z – Қазақстан Республикасының азаматтары, мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша толық мерзімде білім алған және Заңның 47-бабының 17-тармағы мен осы Қағидаларға сәйкес, 36 айлық грант өтеу мерзімі.
Міндетті грантты өтеу барысында жұмыс істеуден босату келесі азаматтарға беріледі:
- жұбайы (зайыбы) тұратын, жұмыс істейтін немесе қызмет өткеретін елді мекенде бос жұмыс орындары болмаған жағдайда;
- І және ІІ топтағы мүгедектігі бар азаматтар;
- Магистратураға, докторантураға одан әрі оқуға түскен, мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде резидентураға түскен азаматтар;
- Жүкті әйелдерге, үш жасқа дейінгі баласы (балалары) бар, сондай-ақ оларды өздері тәрбиелеп отырған азаматтар
Мерзімді әскери қызметке түскен немесе шақырылған кезде қызмет өткеру уақыты жұмыспен өтеу мерзіміне есепке жатқызылмай, қызмет өткеру уақытына кейінге қалдыру беріледі.
Ескерту:
- Міндетті грантты өтеу барысында бітірушіге оқуды бітірген жылы магистратураға түскен жағдайда босату беріледі (мысалы, оқу 2025 жылы аяқталса және магистратураға қабылдау сол жылы болған жағдайда). Бұл ереже 26 желтоқсан мен 10 қаңтар аралығында өтетін қысқы қабылдауға да қатысты. Растайтын құжаттар: оқу туралы анықтама және оқуға қабылдау туралы бұйрықтың көшірмес, QR коды бар электронды форматтағы оқу туралы анықтаманы ұсынуға болады.
Шетелге оқуға түскен жағдайда барлық қабылдауды растайтын құжаттардың түпнұсқалары апостильденіп, нотариалды куәландырылған аудармасы ұсынылуы тиіс.
- Жұмысқа бөлу кезінде 3 жасқа толмаған балаңыз болса, міндетті гпрант өтеу қызметінен босату үшін баланың туу туралы куәлігін ұсынылуы тиіс.
- Жұмысқа бөлу кезінде жүктілікке байланысты грантты міндетті өтеу босатылған кезде 26/у формасы бойынша Медициналық анықтама немесе жүктілікті растайтын басқа құжаттар қажет болады.
Қалған студенттер жұмыс орнынан декреттік демалысты рәсімдеу үшін ресми түрде жұмысқа орналасуы керек. Егер жүкті студент жұмысқа бөлу кезінде өзінің жағдайы туралы хабарламаса, барлық міндеттемелерді орындау жауапкершілігі оған жүктеледі және жұмыстан босату берілмейді.
- І және ІІ топтағы мүгедектерге еңбекпен грантты өтеуден босату үшін мүгедектік туралы анықтама және дәрігерлік-консультативтік комиссия (ДКК) қорытындысын ұсыну талап етіледі.
Жас мамандарды (түлектерді) және философия докторларын (PhD) жұмысқа бағыттау мақсатында олардың еңбек қызметіне бөлуі жүзеге асырылады.
Жұмысқа бөлу комиссиялары ЖЖОКБҰ-да аяқтайтын жас мамандар мен философия докторлары (PhD) үшін жыл сайын құрылып отырады. Бұл комиссиялар түлектерді жұмысқа бөлу мәселесімен айналысады.
Себепсіз тиісті тарату комиссиясына келмеген жас мамандар немесе философия докторлары (PhD) олардың қатысуынсыз таратылады.
Жұмысқа бөлу және бағыттау келесі тәртіппен жүзеге асырылады:
- Жоғары оқу орындарында жас мамандарды жұмысқа жеке бөлу комиссиялары құрылады.
- Жұмысқа бөлу жұмыс орнынан алынған анықтама немесе жас маман жұмыс орнына келгенге дейін бос орынды сақтау туралы жұмыс берушінің қолдаухаты (кепілдік хаты) негізінде жүзеге асырылады.
- Егер жұмысқа бөлу кезінде бос жұмыс орындары болмаған жағдайда, жас мамандарды бөлу комиссиялары жұмыс іздеуші ретінде тіркелуге (тұрғылықты мекенжайы бойынша Халықты жұмыспен қамту орталығына) жіберіледі. Жұмыссыз ретінде жұмыспен қамту орталығында тіркелген уақыт грантты өтеу мерзіміне қосылады және ол 1 қыркүйектен бастап есептеледі.
- Ағымдағы жылы оқуын аяқтаған жас мамандар жұмыс орнына 1 қыркүйектен кешіктірмей жолдама бойынша келуге міндетті.
Білім беру саласындағы уәкілетті органның операторы (бұдан әрі – Оператор) болып табылатын «Қаржы орталығы» АҚ Сізге «Білім туралы» ҚР Заңының 47-бабының 17-тармағына сәйкес, мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламасы бойынша оқуыңызды аяқтағаннан кейін ҚР Ғылым және жоғары білім министрінің м.а. 11.08.2023 жылғы № 403 бұйрығымен айқындалған мерзімде және тәртіппен үш жылдық немесе екі жылдық не мөлшерлес жұмыспен өтеу жөніндегі міндет жүктелетінін хабарлайды.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінен (бұдан әрі – ЕХӘҚМ) түлектің жұмыс орны туралы мәліметтерді алу мақсатында Оператор «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» ҚР Заңының талаптарына сәйкес дербес деректерді жинауға және өңдеуге субъектінің келісімін алуы қажет.
Соған байланысты Сізге «1414» Бірыңғай байланыс орталығының SMS–шлюзі арқылы Операторға қызмет көрсету үшін дербес деректерге қол жеткізуге келісім беру («51» хабарламасы) немесе келісім беруден бас тарту («512» хабарламасы) туралы ұсыныс келіп түседі.
«1414» байланыс орталығынан келісім беру («511» хабарламасы) немесе келісім беруден бас тарту («512» хабарламасы) туралы ұсыныспен келіп түскен SMS–хабарламаға білім алушының 15 минут ішінде жауап беруіне мүмкіндік беріледі, көрсетілген уақыт өткеннен кейін хабарламаның күші жойылады.
Дербес деректерді жинауға және өңдеуге Сіз келісім берген жағдайда («511» хабарламасы) ЕХӘҚМ-нен Оператордың атына Сіздің жұмыспен өтеуіңіз туралы мәліметтер (ұйымның БСН, ұйымның атауы және жұмыспен өтеу кезеңдері) ғана ұсынылатын болады. Бұл ретте Сіздің құпия сипаттағы басқа да дербес деректеріңіз ЕХӘҚМ-нің Операторға берілетін мәліметтерінде көрсетілмейді.
Дербес деректерді жинауға және өңдеуге келісім берілмеген жағдайда («512» хабарламасы) 15 күнтізбелік күннен кейін Сізге дербес деректерге қол жеткізуге келісім беруіңіз туралы сұраулар қайта жіберілетін болады.
Сонымен қатар түлек Операторға жұмыспен өтеудің үш жылдық немесе екі жылдық не мөлшерлес мерзімі аяқталғанға дейін жұмыспен өтеу жөніндегі міндеттемені орындағанын растайтын құжаттарды өз бетінше жібереді.
Міндетті жұмыспен грантты өтеу бойынша сұрақтар мен жауаптар
Заң талабына сәйкес, егер сіз магистратураға Қазақстанға немесе шетелге түскен болсаңыз, дәлелдейтін құжатты өткізген жағдайға еңбек өтелімінен босатыласыз. Ал шетелге жұмыс істейтін болсаңыз, ол ұйым Қазақстан Республикасының территориясында тіркелген және сіз үшін зейнетақы, әлеуметтік және салықтық төлемдер мен жарналар төленген жағдайда ғана еңбек өтелімі болып саналады. Егер шетелде тіркелген болса саналмайды, себебі ол компания Қазақстан Республикасына налог төлемейді.
Егер:
1) жұбайы (зайыбы) тұратын, жұмыс істейтін немесе қызмет өткеретін елді мекенде бос жұмыс орындары болмаған жағдайда;
2) I және II топтағы мүгедектер;
3) мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде резидентураға, магистратураға, докторантураға одан әрі оқуға түскен адамдар;
4) жүкті әйелдерге, үш жасқа дейінгі баласы (балалары) бар, сондай-ақ оларды өздері тәрбиелеп отырған адамдар босатылады.
Егерде сіз екінші жоғары оқу орнына оқуға түссеңіз босатылмайсыз. Міндетті үш жылдық еңбек өтелімінен сіз магистратураға бакалавриатты бітірген жылы түскен жағдайға ғана босатыласыз.
Грантты жұмыспен өтеу университетті аяқтаған жылдың 1 қыркүйегінен басталады. Заң талабына сәйкес, педагогикалық, медициналық, ветеринарлық мамандықтар міндетті түрде мамандық бойынша үш жылдық оқу өтелімін өтеуі қажет. Басқа мамандықтар бойынша шектеу жоқ. Ең негізгі талап, ол, жұмысқа ресми түрде орналасу, яғни зейнетақы қоры түсіп тұруы қажет.
«Қаржы орталығы» заң жүзінде формула бойынша есептеп, жас маманның қанша еңбек өтелімін жасайтынын жеке қарастырады. Ол үшін жас маман қаржы орталығына хабарласуы қажет.
Егер ЖК жұмыс жасап тұрса және зейнетақы қоры заңды тұлға атынан түссе саналады.
Егер магистратураға оқуға түссеңіз, қыркүйек айының басында бұйрықтың көшірмесін мансап орталығына өткізесіз, яғни сізден тек оқуға түскен жайлы бұйрық талап етіледі.
Бір грантқа қаншалықты қаражат бөлінді, сол қаражат толығымен қайтарылады.
Шұғыл Әскери қызметке шақырылған жағдайда міндетті түрде Мансап орталығына шақыру қағазы мен анықтаманы тапсырасыз. Анықтаманың ішінде қай мерзімге жас маманның «міндетті үш жылдық еңбек өтелімі» кейінге шегерілетіні көрсетеледі. Кейін әскери қызметтен келген соң қайтадан Мансап орталығына келіп, жұмысқа немесе Жұмыспен қамту орталығына бағытталасыз.
Иә, жұмыс орнынан анықтама тапсырып, кейін шығындарды өтеу сомасын есептеу «Қаржылық орталықпен» байланысасыз олар формула бойынша қандай соманы қайтаруыңыз керектігін есептейді.
Сізді құттықтаймын! Біріншіден, сіз баланыздың туу туралы куәлігін университетке өткізесіз, одан кейін еңбек өтілімінен босатыласыз. Бірақ, жұмыспен өтеуден босату тек үш жасқа дейінгі баланы тәрбиелеп отырған тұлғаларға беріледі екенін ескеру қажет.
Жоқ, себебі сіз магистратураға бакалавриатты бітірген жылы түсуіңіз қажет. Университетті бітіргеннен кейін келесі жылы магистратураға түсу жұмыс өтеуден босатпайды, тек сіздің 1 жыл істеген жұмысыңыз ғана есепке алынады.
